Η συμβολή του Ρωμανού και του Κοσμά του Μελωδού στη Βυζαντινή Μουσική!

 

Η συμβολή του Ρωμανού και του Κοσμά του Μελωδού στη Βυζαντινή Μουσική!

Επειδή ένας φίλος αναγνώστης έθεσε τον προβληματισμό εάν η μουσική στο Βυζάντιο βρισκόταν στο περιθώριο, η απάντησή μας είναι ότι η μουσική όχι μόνον μεσουράνησε στην βυζαντινή εποχή, αλλά είχε και πολλούς μεγάλους εκπροσώπους της μεγάλης αυτής τέχνης, όπως τον Ρωμανό τον Μελωδό, τον Κοσμά τον Μελωδό και τόσους άλλους. Ποίοι ήσαν όμως οι μεγάλοι αυτοί Μελωδοί;

ΧΩΡΙΣ αμφιβολία και παρά τα όσα λέγονται, οι Πατέρες της Εκκλησίας αγαπούσαν πολύ τη μουσική, η οποία όχι μόνον μεσουράνησε στην εποχή τους με την Βυζαντινή Μουσική (Ρωμανός ο Μελωδός, Κοσμάς ο Μελωδός και τόσοι άλλοι), αλλά και η εικονογράφηση στους ναούς πολλάκις έδειχνε αγγέλους να υμνούν τον Κύριον "εν χορδαίς και οργάνοις" (!!).

Δεν είναι λίγες εκείνες οι εκκλησίες οι οποίες εικονίζουν ακόμη και σήμερα τον Ορφέα με τη λύρα του, κάτι που κάνουν και για τον Δαβίδ, ψάλλοντα με την δική του λύρα τον Θεό! Ποίοι ήσαν όμως ο Ρωμανός ο Μελωδός και ο Κοσμάς ο Μελωδός;

Ρωμανός ο Μελωδός

Βυζαντινός υμνογράφος από τη Συρία, που έζησε, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, τον 6o αι. Από τους μεγαλύτερους υμνογράφους της Ανατολικής Εκκλησίας, ο Ρωμανός, εβραϊκής πιθανότατα, καταγωγής, έχει βαθιά γνώση της ελληνικής γλώσσας και γράφει μερικούς από τους ωραιότερους ύμνους της βυζαντινής υμνογραφίας, εγκαταλείποντας την κλασική προσωδιακή παράδοση και ακολουθώντας το νέο σύστημα, που βασίζεται στον τόνο και στον αριθμό των συλλαβών.

Μουσικός και ποιητής συγχρόνως, χαρακτηρίζεται για την ποικιλία των ρυθμών του, την πλούσια φαντασία του και τη δραματικότητα που προκαλεί ο διάλογος, που συχνά χρησιμοποιεί αντιφωνικά. Από τους γνωστότερους και ωραιότερους ύμνους του είναι εκείνος των Χριστουγέννων (Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει), και ο ύμνος (Όταν έλθης ο θεός επί γης μετά δόξης) κλπ.

Μεταξύ των πολλών προβλημάτων, που δημιουργήθηκαν γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του Ρωμανού, η εποχή που έζησε και η γνησιότητα πολλών από τους ύμνους που του αποδίδονται, απασχόλησαν ιδιαίτερα τους ειδικούς μελετητές, οι οποίοι όμως δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε οριστικά συμπεράσματα.

Κοσμάς ο Μελωδός

(Δαμασκός; περ. 685 – Μαϊουμά, Παλαιστίνη περ. 750). Επίσκοπος Μαϊουμά και εκκλησιαστικός υμνογράφος. Είναι γνωστός επίσης με τα επίθετα Ιεροσολυμίτης και Αγιοπολίτης. Έμεινε ορφανός σε μικρή ηλικία και τον υιοθέτησε ο πατέρας του Ιωάννη του Δαμασκηνού, με τον οποίο έλαβε κοινή παιδεία. Στις αρχές του 8ου αι. έγινε μοναχός στη μονή Αγίου Σάββα των Ιεροσολύμων και επίσκοπος Μαϊουμά, πιθανότατα το 743.

Το έργο του περιλαμβάνει πολλούς κανόνες και ιαμβικούς, καθώς και πολλά τροπάρια. Υπήρξε από τους εισηγητές του είδους του κανόνα και συνέθεσε πολλούς από αυτούς, ιδίως για τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας. Ένα τροπάριό του στην Υπαπαντή, μεταφρασμένο στα λατινικά, χρησιμοποιείται ακόμα στην καθολική λειτουργία!

Έγραψε επίσης σχόλια σε δύσκολα χωρία ποιημάτων του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού. Η μνήμη του τιμάται από την Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία στις 14 Οκτωβρίου.

Πάντα ταύτα ως απάντηση στον προβληματισμό εάν οι Άγιοι πατέρες και ασκητές μας συμβουλεύουν να μην ακούμε μουσική, τη στιγμή κατά την οποία αυτοί μιλούσαν πάντα για τη μουσική που "επένδυε" άσεμνα άσματα ή θεάματα, κάτι που δεν επιθυμούν και σήμερα όλοι οι γονείς και δάσκαλοι.

Με σεβασμό και τιμή

ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΝ. ΣΑΚΚΕΤΟΣ
Πέμπτη, 23 Νοεμβρίου 2017