Ρωμανός ο Μελωδός. Ο Μεγάλος Χριστιανός ποιητής.

ΑΠΟ Μ ΡΩΤΑ

Πηγές για τη ζωή και το έργο του κορυφαίου ποιητή και μελωδού Ρωμανού, αλλά και για τα σημαντικά χειρόγραφά του υπάρχουν στις Ιερές Μονές, Μεγίστης Λαύρας και Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη στην Πάτμο.
Ο καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας, ο αείμνηστος Νικόλαος Τωμαδάκης, μετά από σημαντική μελέτη έφερε στο φως τα ποιήματα, τις παραδόσεις και ιδιαίτερα τους διασημότερους και σπουδαιότερους ύμνους για πολλές και σπουδαίες εορτές, έργα του μεγάλου και σπουδαίου ποιητού των ύμνων, που αργότερα έγραψαν ότι: «ο Ρωμανός είναι ο κατ’ εξοχήν ποιητής των κοντακίων».
Η ζωή και το έργο του Ρωμανού.
Σύμφωνα με πληροφορίες από αγιορείτικους κώδικες, ο Ρωμανός ήταν Ελληνοσύρος. Γεννήθηκε στην Έμεσα της Συρίας και όταν μεγάλωσε έγινε Διάκος στην Εκκλησία της Αναστάσεως στην Βηρυττό. Επί του Μητροπολίτου Αναστασίου Α’ (491-518) ήλθε στην Κωνσταντινούπολη όπου διέμενε στη μονή της Θεοτόκου – Κύρου. Όπως αναφέρεται στις γραφές, η Παναγία έκανε το θαύμα της και ο Ρωμανός «έλαβε το χάρισμα της συνθέσεως, της μουσικής και της ποιήσεως. Ο συναξαριστής φέρει αυτόν ως τον πρώτον ποιήσαντα τον ύμνον εις την Χριστού Γέννησιν. (Η Παρθένος σήμερον…) παραδίδει ότι εποίησε χίλια κοντάκια (τα πολλά ιδιοχείρως υπ’ αυτού εκτεθέντα απόκεινται, καθ’ ον χρόνον εγράφη το συναξάριόν του, εις την ιδίαν μονήν».
Το έργο του Ρωμανού είχε εκτιμηθεί πολύ και ιδιαίτερα η μόρφωσή του, αλλά και ο «πνευματικός και ηθικός του βίος». Την εποχή των βασιλέων Ιουστίνου και αργότερα Ιουστινιανού, ο Ρωμανός προήχθει στον βαθμό του Πρεσβυτέρου στο ναό της Αγίας Σοφίας.
Θεωρείται μεγάλη και σπουδαία η έκταση του έργου του: Χίλιοι περίπου ύμνοι, είναι δικοί του, έχοντας θέματα τον βίον και τα θαύματα του Χριστού και της Θεοτόκου, των Αγίων Αποστόλων και προσώπων της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, τους μάρτυρες και αγίους της Εκκλησίας.

Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ
Ο Ακάθιστος Ύμνος θεωρείται ως το σπουδαιότερο έργο του Ρωμανού. Αναφέρεται όμως μια μαρτυρία στον Κώδικα της Μονής Βλατάδων (Θεσσαλονίκης) ότι αυτός ο Ύμνος ανήκει, ίσως στον Πατριάρχη Σέργιο (7ο αι. περίπου) ή στον διάκονο Γ. Πισίδη. Πολλοί συγγραφείς πιστεύουν ότι αυτός ο σπουδαίος ύμνος που ψάλλεται την εβδομάδα των Νηστειών, πρέπει να ανήκει στον σπουδαίο μελωδό. Είναι ο ύμνος της Θεοτόκου: «Τη Υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η πόλις σου, Θεοτόκε. Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον, εκ παντρίων με κινδύνων ελευθέρωσον, ινα κράζω σοι: Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε» Αυτός ο ύμνος πιθανόν έγινε χάριν της σπουδαίας μονής των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνήθως την Παρασκευή συνέβαινε κάποιο θαύμα και γινόταν ακολουθία με παράκληση. Ειδικά αυτός ο ύμνος στην Παναγία είναι οι ευχαριστίες του λαού γιατί σώθηκε η Πόλη από την πολιορκία των Αβάρων το 626. Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος. Ο στρατός στην Πόλη ήταν λίγος ενώ οι πολιορκητές ήταν χιλιάδες. Και…μετά την παράκληση η Παναγία έκανε το θαύμα της. Η σωτηρία της Πόλης έδωσε αφορμή σε ολονύκτια ακολουθία ευχαριστώντας την Θεοτόκο.
Αυτή η ακολουθία εψάλη «ακάθιστος». Όλοι οι πιστοί ήταν όρθιοι όλη τη νύχτα συγκινημένοι, διότι η Παναγία έκανε το θαύμα της. Βέβαια και στην ακολουθία του Ευαγγελισμού ήσαν όρθιοι οι πιστοί αλλά όχι όλη τη νύχτα. Τότε με αφορμή την πολιορκία των Αβάρων, προσετέθη στον ύμνο το προοίμιον «Τη υπερμάχω Στρατηγώ». Σ’ ένα από τα κείμενα της εποχής που υπάρχει σε ένα από τα αρχεία της μονής, αναφέρεται ότι όταν κάποιοι πιστοί βγήκαν για λίγο έξω από το ναό, είδαν ή (νόμιζαν ότι είδαν) μια γυναίκα με λευκή στολή να περπατάει πάνω στα ψηλά τείχη που προστάτευαν την Πόλη. Και…φυσικά επικαλούμενοι «την θείαν χάριν» αισθάνθηκαν ότι αυτή η γυναίκα ήταν η Παναγία «η υπέρμαχος Στρατηγός» η οποία βοήθησε να φύγουν οι βάρβαροι και να ελευθερωθεί η Πόλη.
Αργότερα σύμφωνα με γραπτά κείμενα, κι άλλοι βάρβαροι πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη αλλά «η Πόλις εσώθη». Αποφασίστηκε να ωρισθεί εορτή κατά το Σάββατο των Ε’ Νηστειών.
Επειδή αυτή η γιορτή αγαπήθηκε και έγινε δημοφιλής ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται τεμαχισμένος κατά τ’ απόδειπνα των Παρασκευών, των πρώτων τεσσάρων εβδομάδων των Νηστειών και ψάλλεται ολόκληρος κατά το απόδειπνον της Παρασκευής της Πέμπτης εβδομάδας.
Έχουν γραφτεί πολλά κείμενα, έχουν γίνει πολλές μελέτες των 20ο αιώνα από σπουδαίος ερευνητές και συγγραφείς, όπως ο Αθ. Κεραμεύς και ο Σ. Ευστρατιάδης για την πατρότητα και τις πηγές του Ακάθιστου Ύμνου. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι έργο του Ρωμανού του μελωδού.
Στον Πατμιακό κώδικα βρέθηκε ύμνος που είναι βέβαιον ότι είναι του Ρωμανού:
«αι γενεαί πάσαι μακαρίζουσας βοώσιν,
Χαίρε ακήρατε, χαίρε κόρη θεόκλητε,
Χαίρε σεμνή, χαίρε τερπνή, χαίρε καλή,
Χαίρε εύειδε, χαίρε άσπορε, χαίρε άφθορε,
Χαίρε μήτηρ άναδρε, χαίρε νύμφη ανύμφευτε.
Προς την Παρθένον Μαρία, ως μητέρα τους Θεού.
-Νικόλαου Τωμαδάκη: ΥΜΝΟΙ – Ρωμανού του Μελωδού (ΠατμιακΟΙ