Ρωμανός ο Μελωδός

Ρωμανός ο Μελωδός
Ο Άγιος Ρωμανός
Γέννηση	περ. 496, Έμεσα Συρίας
Κοίμηση	περ. 560, Κωνσταντινούπολη
Εορτασμός	1η Οκτωβρίου
Σημαντικές ημερομηνίες
Τίτλος	Πρεσβύτερος, Μοναχός, Άγιος

Ο Ρωμανός ο Μελωδός (περ. 496-560) είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και θεωρείται κορυφαίος ποιητής και υμνογράφος της. Με το Ρωμανό αρχίζει και ο «χρυσούς αιώνας» της Εκκλησιαστικής ποίησης. Γεννήθηκε στην Έμεσα της Συρίας πιθανώς τον 6ο αιώνα και σύμφωνα με ανώνυμο ύμνο ήταν εβραϊκής καταγωγής. Στη Βηρυτό έκανε τις σπουδές του και στα χρόνια τής βασιλείας του Αναστασίου του Α ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και υπηρέτησε στο ναό της Αγίας Σοφίας. Μετά την παταγώδη αποτυχία του σαν ψάλτης στον εσπερινό των Χριστουγέννων αποσύρθηκε στη μονή τής Θεοτόκου των Κύρου. Εκεί, σύμφωνα με το Μηνολόγιο του Βασιλείου, η Θεοτόκος του έδωσε το χάρισμα της σύνθεσης ύμνων. Τότε έγραψε το κοντάκιο των Χριστουγέννων με το γνωστό προοίμιο: «Ἡ Παρθένος σήμερον / τὸν ὑπερούσιον τίκτει / καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον / τῷ ἀπροσίτω προσάγει...».
Σύμφωνα με το συναξαριστή του ο Ρωμανός έγραψε χίλιες περίπου συνθέσεις από τις όποιες διασώθηκε μόνο το ένα δέκατο. Τα θέματα που συνέγραψε χαρακτηρίζονται για την ποικιλία τους. Ύμνησε όλους σχεδόν τους Αγίους και τις εορτές της Χριστιανικής Εκκλησίας. Ανεξάντλητος στις συλλήψεις και στον πλούτο ιδεών, γνώριζε τον τρόπο να προσδίδει πρωτοτυπία ακόμη και στα πιο κοινά άσματα που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς. Το άχαρο αλλά και αχάριστο πολλές φορές υλικό του (γεγονότα και βίος Αγίων) μπορούσε να το μετατρέψει σε ζωντανό δραματικό πίνακα. Τα πρόσωπα των Αγίων αλλά και της Παναγίας και του Χριστού παρουσιάζονται απόλυτα ζωντανά χωρίς τίποτα το νεκρικό ή απόκοσμο. Η ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού εκφράζει την ίδια την εποχή του, τους πόθους και τις ελπίδες των ανθρώπων. Γι΄ αυτό και το έργο του δεν εξετάζεται μόνο από Θρησκευτικής άποψης ή λογοτεχνικής αλλά και ιστορικής και λαογραφικής. Η γλώσσα του είναι απλή και χωρίς στόμφους. Όπου παρουσιάζεται ρητορική μακρολογία αυτό συμβαίνει από την ανάγκη των τότε λειτουργικών πλαισίων. Γενικά οι φράσεις του θα λέγαμε πως περιέχουν μια πλαστικότητα, είναι είναι μεστές νοημάτων κατά άψογη τεχνική, όπως παραδέχονται ειδικοί.

Ο Ρωμανός δίνει μέσα από το έργο του σαφείς πληροφορίες για τη ζωή του, για αυτό κατά καιρούς υποστηρίχτηκαν διάφορες απόψεις ότι ήταν πρεσβύτερος, εκκλησιέκδικος ή κήρυκας. Το βέβαιο είναι ότι χειροτονήθηκε Διάκονος. Πέθανε γύρω στο 560. Για τη μεγάλη του προσφορά στη χριστιανική υμνογραφία ονομάστηκε Πίνδαρος τής εκκλησιαστικής ποίησης. Ο Ρωμανός χρησιμοποίησε το ποιητικό εκείνο είδος πού λέγεται εκκλησιαστικός Ύμνος και του χάρισε την τελειότερη μορφή. Ο Ύμνος αποτελείται από το Κοντάκιον (προσόμοιον ή κουκούλιον), τους Οίκους και το Εφύμνιον και στηρίζεται πάνω στο νόμο της Ισοσυλλαβίας και ομοτονίας. Μαζί με το ποιητικό κείμενο συνέθετε ο ίδιος και τη μουσική ή έδενε το νέο ποίημα πάνω σε παλιότερη μουσική σύνθεση. Θεματικά τα έργα του αναφέρονται περισσότερο σε γεγονότα της ζωής του Χριστού και σε ιερά πρόσωπα της Γραφής, όπως και σε βίους άγιων. Το είδος αυτό της ποίησης κυριαρχεί και σήμερα στην εκκλησιαστική ποίηση.
Η μνήμη του εορτάζεται την 1η Οκτωβρίου.