Σήμερα, 3 Απριλίου, η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του οσίου Ιωσήφ του Υμνογράφου, άριστου μελωδού της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής που έγραψε πολυάριθμους κανόνες αγίων, δεσποτικών και θεομητορικών εορτών.
Ο όσιος Ιωσήφ γεννήθηκε στη Σικελία, το 816 μ.Χ., από ενάρετους και ευσεβείς γονείς, τον Πλουτίνο και την Αγάθη. Τα περί της ζωής και της δράσεώς του τα γνωρίζουμε από τον βίο που συνέταξε ο μαθητής και διάδοχός του στη μονή του, Θεοφάνης, συμπληρωματικά δε από τα εγκώμια που του αφιέρωσαν ο Ιωάννης Διάκονος και ο Θεόδωρος Πεδιάσιμος.
Λόγω της εντάσεως των αραβικών επιδρομών, αναγκάσθηκε να φύγει από τη γενέτειρά του οικογενειακώς και να μεταναστεύσει στην Πελοπόννησο.
Σε ηλικία δεκαπέντε ετών μετέβη στη Θεσσαλονίκη, στην περίφημη Μονή Λατόμου, όπου επιδόθηκε στη μοναχική άσκηση υπό την καθοδήγηση του αγίου Γρηγορίου του Δεκαπολίτου, ασκώντας το έργο του οξυγράφου.
Μετά από εννέα χρόνια παραμονής στη Θεσσαλονίκη, το 840 μ.Χ. μετέβη στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον άγιο Γρηγόριο και εγκαταστάθηκε στη μονή του Αγίου Ιερομάρτυρα Αντίπα. Δεν παρέμεινε όμως για πολύ εκεί απερίσπαστος, διότι το επόμενο έτος απεστάλη στη Ρώμη για διαβουλεύσεις επί του θέματος του διωγμού από τους εικονομάχους. Μια αποστολή που δεν έφερε εις πέρας, διότι το πλοίο του έπεσε στα χέρια Αράβων πειρατών και αυτός οδηγήθηκε αιχμάλωτος στην αραβοκρατούμενη τότε Κρήτη, από όπου ελευθερώθηκε με τις φροντίδες φιλάνθρωπων πιστών και με θαύμα του Αγίου Νικολάου.
Εν τω μεταξύ συνέβησαν δύο σημαντικά γεγονότα. Το ένα ήταν ο θάνατος του πνευματικού του οδηγού, αγίου Γρηγορίου του Δεκαπολίτου, και το άλλο ήταν η αναστήλωση των ιερών εικόνων.
Όταν επανήλθε στην Κωνσταντινούπολη, το 843 μ.Χ., έζησε επί δύο χρόνια ως έγκλειστος στη μονή του Αγίου Αντίπα. Έπειτα έζησε στα κτήρια του ναού του ιερού Χρυσοστόμου επί πενταετία, έως ότου ίδρυσε δική του μονή, το 850 μ.Χ., αφιερωμένη στον Απόστολο Βαρθολομαίο. Εκεί απέθεσε τα ιερά λείψανα του Αποστόλου, που είχε φέρει από τη Θεσσαλονίκη, καθώς και τα σκηνώματα του αγίου Γρηγορίου και του συνασκητού του Ιωάννου.
Ο όσιος Ιωσήφ παρακαλούσε με δάκρυα τον Απόστολο Βαρθολομαίο να τον βοηθήσει στη σύνθεση ύμνων. Και, πράγματι, πέτυχε εκείνο που ποθούσε η ψυχή του. Είδε σε οπτασία έναν άνδρα με εμφάνιση Αποστόλου, που προκαλούσε το δέος και ο οποίος πήρε από την Αγία Τράπεζα το ιερό Ευαγγέλιο, του το έβαλε πάνω στο στήθος και τον ευλόγησε. Τούτο υπήρξε και η απαρχή του θείου χαρίσματος που ο όσιος επιθυμούσε.
Μετά την έκπτωση του Πατριάρχου Ιγνατίου και την άνοδο του ιερού Φωτίου, το 858 μ.Χ., ο όσιος Ιωσήφ εξορίστηκε από τον Βάρδα στην Κριμαία, προφανώς ως οπαδός του πρώτου και ίσως ως λατινόφιλος κατά κάποιον τρόπο, αφού προ ετών είχε σταλεί για να ζητήσει τη βοήθεια της Ρώμης. Δεν έμεινε όμως στην εξορία για πολύ, καθώς, όπως αποδείχθηκε και από τη μετέπειτα στάση του, ο ιερός Φώτιος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα.
Όταν το 867 μ.Χ. ο Πατριάρχης Ιγνάτιος ανέβηκε για δεύτερη φορά στο θρόνο, ο όσιος Ιωσήφ έγινε σκευοφύλαξ της Αγίας Σοφίας και διατήρησε αυτή την θέση κατά τη διάρκεια της Δευτέρας πατριαρχίας του Φωτίου. Κοιμήθηκε με ειρήνη το έτος 886 μ.Χ.
Το ανεκτίμητο έργο του
Για τον όσιο Ιωσήφ τον Υμνογράφο ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης λέγει ότι υπήρξε ο άριστος και πολυγραφότατος μελωδός της Αγίας Εκκλησίας του Χριστού.
Ο κύριος όγκος του υμνογραφικού έργου του συνίσταται σε Κανόνες, που αφθονούν στα έντυπα βιβλία και τα χειρόγραφα. Η συμβολή του στην υμνογραφική ολοκλήρωση της Οκτωήχου είναι καθοριστική, δεδομένου ότι κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της εβδομάδας, πλην της Κυριακής της οποίας τους Κανόνες είχαν συντάξει ο Κοσμάς ο Μελωδός και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Στα Μηναία ο όσιος Ιωσήφ είναι ο πλουσιότερα εκπροσωπούμενος υμνογράφος, αφού διατηρούνται σε αυτά 165 Κανόνες του με ομοιόμορφη δομή, που εξυμνούν αγίους δευτέρας συνήθως εορταστικής τάξεως, δεδομένου ότι οι εξέχουσες εορτές είχαν ήδη καλυφθεί υμνογραφικά.
Ιδιαίτερα βέβαια συγκινεί ο Κανών στον Ακάθιστο Ύμνο, στον οποίο ακολουθεί Ειρμούς του οσίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και υμνεί τη Θεοτόκο με ατελείωτη σειρά επιθέτων και εικόνων, ως άφλεκτη βάτο, νεφέλη ολόφωτη, ρόδο αμάραντο, μήλο εύοσμο, περιστερά κ.λπ.
Απολυτίκιο
Τὸ δωδεκάχορδον τοῦ Λόγου ὄργανον, τὴν παναρμόνιον λύραν τῆς χάριτος, τὸ Ὑμνογράφον Ἰωσὴφ τιμήσωμεν ἐπαξίως· οὗτος γὰρ ἀνύμνησε, μελιχροὶς μελωδήμασι, Πνεύματι κινούμενος, τῶν Ἁγίων πᾶν σύστημα. Μεθ’ ὧν καὶ ἱκετεύει ἀπαύστως, δοῦναι ἠμὶν πταισμάτων λύσιν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου